c mieści się na terenie Podzamcza dawnego Zamku Krzyżackiego, który już nie istnieje. W 1454 roku mieszkańcy miasta zburzyli twierdzę, manifestując w ten sposób swój bunt przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu. Elblążanie wypędzili swoich wrogów z wnętrza budowli, po czym podpalili i zburzyli zamek. Obecnie można zobaczyć jedynie fragmenty starych murów obronnych.
Na dziedzińcu elbląskiego muzeum znajduje się zrekonstruowany dom wikingów z Truso. Wczesnośredniowieczna osada Truso była protoplastą współczesnego Elbląga. Wiedzieli o niej archeologowie i historycy, jednak żaden z nich nie mógł określić gdzie się mieściła. Dopiero w 1982 roku dr Marek Jagodziński odkrył legendarną osadę portową. Według jego badań znajdowała się ona w pobliżu dzisiejszego Janowa Pomorskiego (wieś w gminie Elbląg), nad Jeziorem Druzno.
Muzeum w Elblągu ma swoją siedzibę w dwóch budynkach: w dawnej Słodowni, czyli w tzw. Podzamczu (od 1987 r.) oraz w Gimnazjum (od 1973 r.). Jego nazwa pochodzi od Gimnazjum Miejskiego z XVI wieku, pierwszej takiej placówki o profilu humanistycznym w Polsce.
Tę elbląską instytucję muzealną powołano do życia 24 marca 1954 roku. Na jej potrzeby przejęto odnalezione zbiory dawnego Muzeum Miejskiego, zabytki archeologiczne z Rakowa oraz pozostałości dawnej kolekcji rzemiosła artystycznego z piwnic przedwojennego muzeum przy ul. Wigilijnej. Obecnie placówka ta zajmuje się zbieraniem materiałów dotyczących Elbląga i jego okolic.
Najciekawszymi eksponatami w Muzeum Archeologiczno-Historycznym są:
- cynowe naczynia z XVI-XVIII wieku;
- wyroby złotnicze z warsztatów pomorskich;
- kolekcja kartuszy herbowych elbląskiego patrycjatu miejskiego z XVII-XIX wieku;
- elbląskie starodruki, archiwalia, plany miasta;
- militaria z XII-XV wieku;
- elbląska i holenderska ceramika biała, zdobiona kobaltem;
- barokowe, intarsjowane meble elbląskie;
- dokumenty i pamiątki po osadnikach przesiedlonych do Elbląga ze wschodnich terenów Polski w latach 1945-1947.
Muzeum w Elblągu zaprasza od wtorku do niedzieli w godz. 8.00-16.00 (w okresie 01.10-30.04) oraz 9.00-17.00 (w okresie 01.05-30.09).